Partnerskie podejście do kontraktowania i organizacji usług oświetleniowych na rzecz gmin na podstawie modelu wdrażanego w ENEA S.A.

Waga perspektywy czasowej 

Wspomniano wcześniej, że zarówno właściciel urządzeń oświetleniowych jak i podmioty z nich korzystające muszą mieć wzgląd na perspektywę czasową wzajemnych relacji.

Instalacje oświetleniowe budowane są dla obsługi konkretnej drogi, placu czy parku. Przewidywać należy, że powinny one służyć celon publicznym przez 25 - 35 lat, choć pewnie oprawy powinny być wymienione wcześniej. Z wyjątkiem przypadków wymuszonych licznymi obecnie modernizacjami układów drogowych, w konsekwencji odpowiednio na taki okres kalkuluje się zobowiązania podatkowe oraz amortyzację dla celów bilansowych i dla kalkulacji ceny usługi. Wobec faktu, że dzisiejszy zamawiający ma prawo zmienić zdanie i wykonawcę przed upływem przewidzianego czasu życia urządzeń, konieczne się stało wypracowanie odmiennego w stosunku do typowych rozwiązań rynkowych - szczególnego dla gospodarki oświetleniowej – rozwiązania, uzasadniającego inwestowanie przez ENEA S.A. w instalacje oświetleniowe. Jeśli bowiem na rynku funkcjonuje tylko jeden potencjalny odbiorca usługi wykonywanej z użyciem tego specyficznego majątku, w cenach przez niego akceptowanych musi znaleźć się docelowe pokrycie ponoszonych przez ENEA S.A. wydatków inwestycyjnych związanych ze świadczoną usługą. Uzgodnieniom podlegać za to musi samo rozwiązanie budowlane, jego koszt, czas i forma spłaty nakładu w cenie usługi.

W okresie ostatnich 12 lat na terenie właściwym ENEA S.A. wypracowano w tej sprawie rozwiązanie umowne, pozwalające na wliczenie do ceny usługi ratalnej spłaty nakładu inwestycyjnego w czasie działania umowy. Ten model był krytykowany przez Krajową Izbę Obrachunkową, jako równoważny sprzecznemu z prawem inwestowaniu przez gminy w obcy majątek. Opinia ta jednak nie ma uzasadnienia, gdy traktując spłatę nakładu jako zastępującą udział amortyzacji nowego majątku w cenie przez cały czas jego życia, zagwarantuje się gminie pomijanie składowej amortyzacyjnej nowego majątku w cenie podstawowej usługi. Umowa wieloletnia zawarta przy takich założeniach pozwala gminie promować inwestycje rozwojowe ze środków wykonawcy usługi oświetleniowej, jemu zaś gwarantuje spłatę wyłożonego kapitału w czasie działania tej umowy. Sądzić należy i w tym przypadku, że interesy obu stron są równoważnie zabezpieczone.

Pełna znajomość danych do kalkulacji ceny usługi w zakresie eksploatacji oraz odpowiednio przygotowany i uzgodniony przez obie strony rachunek opłacalności inwestycji pozwalają zaprojektować umowę obejmującą obydwie części w jednym dokumencie, regulując tym partnersko wzajemne relacje na czas nawet do 10 lat. Jeśli przyjąć, że zarówno zobowiązanej prawem gminie, jak i zobowiązanemu umową wykonawcy zależy na realizacji zadania publicznego, partnerska współpraca gminy z posiadającym i rozwijającym własne instalacje oświetleniowe wykonawcą może zagwarantować osiągnięcie celu przez wszystkich zainteresowanych, przy ważnej przecież akceptacji społecznej. Umowy gospodarcze zawierane przez samorządy zgodnie z prawem są udostępniane do wiadomości publicznej. Każdy może więc indywidualnie ocenić zasadność ich zapisów, cen, parametrów jakościowych. Może też ocenić efektywność kontraktów obserwując rzeczywistą jakość usługi, jej rozwój lub jego brak. Może ważyć deklarowaną przez gminy optymalizację kosztów oświetlenia z faktycznymi skutkami takich decyzji. Może wreszcie relatywnie oceniać samodzielne inwestowanie gmin we własne instalacje i sposób ich obsługi przez wybranych na wolnym rynku wykonawców.

Ograniczenia systemowe 

Gminy w wielu wystąpieniach do ENEA S.A. pytają o możliwość swobodnego wyboru wykonawców usług eksploatacyjnych obejmujących majątek spółki. Póki co, posiłkując się obowiązującym prawem, spółka konsekwentnie odmawia zgody na postulowane rozwiązanie⁹⁾. Jako właściciel instalacji oraz jako aktywny na rynku wykonawca takich zadań proponuje własne usługi kompleksowe, przywołując za podstawę podejścia zapisy Prawa zamówień publicznych¹⁰⁾.

Nie należy w tym stanowisku upatrywać znamion monopolizacji rynku. Trudno sobie wyobrazić podmiot prawa spółek handlowych rezygnujący z wykorzystania argumentów wyróżniających go na rynku. Przyjąć przecież można wszakże, że pojawi się na rynku inny podmiot chętny do wybudowania własnych instalacji i oferowania z ich wykorzystaniem równoważnej lub lepszej usługi temu samemu klientowi. Takim podmiotem bywają same gminy realizując własne instalacje, zwykle eliminując zasadność dalszego istnienia urządzeń należących do ENEA S.A. Każde niemal rozwiązanie jest możliwe do rozpatrzenia przy założeniu poszanowania interesów partnerów choćby na tyle, by własnymi decyzjami nie generować u nich strat finansowych.

Jest faktem, że przez wiele dziesięcioleci powstawały sieci rozdzielcze niskiego napięcia skojarzone z instalacjami oświetleniowymi. Rozwiązanie było zasadne także dlatego, że cała taka infrastruktura pozostawała własnością, ale i źródłem obowiązków, przedsiębiorstw energetycznych.

Nie można z powyższego wnioskować, że po zmianach w energetyce zawodowej dzisiejszy operator sieci rozdzielczych ma obowiązek udostępniania prawa wykonywania prac na swym majątku przez pracowników mu organizacyjnie nie podlegających. Zasadność takiego stwierdzenia wynika z obowiązujących operatora zasad prowadzenia ruchu i eksploatacji sieci¹¹⁾. Wiedząc też, że parametry oświetlenia realizowanego przez takie instalacje nie spełniają obecnych norm stwierdzić trzeba, że ewentualna budowa nowej, oddzielnej instalacji oświetleniowej związana jest z istotnym zagęszczeniem punktów świetlnych, a to generuje odpowiednio wyższe nakłady inwestycyjne oraz inne koszty eksploatacyjne. Oczywiście też, poza doraźnymi drobnymi dogęszczeniami punktów świetlnych wykorzystujących istniejące napowietrzne sieci rozdzielcze niskiego napięcia (pod warunkiem obsługi ich przez firmy energetyki), nie są już projektowane nowe instalacje na takich sieciach.

Zakończenie

Zarówno elektroenergetyczne sieci rozdzielcze, jak i instalacje oświetleniowe będą się systematycznie zmieniać. Napowietrzne sieci rozdzielcze będą dalej zastępowane liniami kablowymi lub rozwiązaniami izolowanymi. Równolegle będą też dalej zanikać skojarzone z nimi instalacje oświetleniowe. Warto już teraz wypracować możliwie jednolitą, spójną wizję przyszłości w tym zakresie - i to pod względem struktury technicznej, właścicielskiej jak i pod względem optymalizacji przyszłej eksploatacji - pamiętając jednak o podstawowym celu i adresacie działań na rzecz oświetlenia. Warto rozważyć czy różnorodność rozwiązań w tym zakresie zagwarantuje najniższą łączną cenę realizacji celu nadrzędnego. ENEA S.A. i działające w strukturze jej grupy kapitałowej spółki zajmujące się oświetleniem są i będą gotowe do uczestnictwa w partnerskich projekcjach poświęconych przyszłości oświetlenia zewnętrznego.

Artykuł powstał na podstawie referatu wygłoszonego na IV Konferencji Naukowo-Technicznej z cyklu „Energooszczędność w oświetleniu” zatytułowanej „Energooszczędność w oświetleniu drogowym”. Poznań, 14 maja 2013 r.

Przypisy:

1) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne, Art.18 ust.1, p.2 i 3 – z późniejszymi zmianami

2) Ustawa z dnia 8 marca 2990 r. o samorządzie gminnym, Art.7 ust.1, p.2 oraz Art.60 – z późniejszymi zmianami

3) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne, Art.3, p.22 – z późniejszymi zmianami

4) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997r. Prawo energetyczne - Art.4j, ust.1 – z późniejszymi zmianami

5) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane Art .62 – z późniejszymi zmianami

6) Ustawa z dnia 16 grudnia 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Art.9, ust.2,p.3 – z późniejszymi zmianami

7) Ustawa z dnia 16 grudnia 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Art.1, ,p.9 – z późniejszymi zmianami

8) Decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura UOKiK w Poznaniu nr RPZ 16/2011 z dnia 26 sierpnia 2011 r.

9) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Art. 140 – z późniejszymi zmianami

10) Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, Art. 67, ust.1, p.1ab – z późniejszymi zmianami

11) Instrukcja ruchu i eksploatacji sieci dystrybucyjnej, przyjęta uchwałą Zarządu ENEA Operator Sp. z o.o. nr 14/2007 i zmodyfikowana uchwałą nr 523/2008.