Metody diagnostyki stanu zużycia wyłącznika - POMIARY - WYŁĄCZNIKI - INTELIGENTNE SIECI ENERGETYCZNE - ZUŻYCIE - SMART GRID - ROZDZIELNICE - DIAGNOSTYKA - INSTYTUT TELE- I RADIOTECHNICZNY - APARATURA KONTROLNO-POMIAROWA - ANALIZY ZUZYCIA - ANALIZA JAKOŚCI ENERGII ELEKTRYCZNEJ - ANALIZATORY - E-DIAGNOZOWANIE - STEROWNIKI POLOWE
Mouser Electronics Poland   Przedstawicielstwo Handlowe Paweł Rutkowski   Amper.pl sp. z o.o.  

Energetyka, Automatyka przemysłowa, Elektrotechnika

Dodaj firmę Ogłoszenia Poleć znajomemu Dodaj artykuł Newsletter RSS
strona główna ARTYKUŁY Energetyka Metody diagnostyki stanu zużycia wyłącznika
drukuj stronę
poleć znajomemu

Metody diagnostyki stanu zużycia wyłącznika

fot. Instytut Tele- i Radiotechniczny

W artykule przedstawiono przykładowe metody kontroli stanu zużycia wyłącznika średniego napięcia w czasie normalnej pracy oraz stosowane rozwiązania w nowoczesnych, inteligentnych sterownikach polowych. Implementacja metod diagnostyki wyłącznika w znaczny sposób podnosi bezpieczeństwo i ciągłość dostaw energii elektrycznej. Korzystanie z takich rozwiązań wynika z dostosowania sterowników polowych do inteligentnych sieci smart grid.


Wyłącznik jest podstawowym i głównym aparatem elektrycz­nym każdego pola rozdzielczego średniego i wysokiego napięcia. Od niego zależy nie tylko poprawne funkcjonowanie pojedynczego pola rozdzielczego, ale i działanie całej rozdzielni. Diagnostyka tak kluczowego elementu jest podstawą bezawaryjnego działania roz­dzielni i bezprzerwowej dostawy energii elektrycznej do odbiorców. Nowo projektowane urządzenia zabezpieczeniowe integrują już w sobie mechanizmy, których zadaniem jest dostarczenie informacji diagnostycznych o stanie zużycia wyłącznika, awariach jak i pro­gnozowanie wystąpienia awarii łącznika w przyszłości.

Metody diagnostyki obejmują badanie: obwodów sterowania, zużycia zestyków prądowych, rozszczelnienia komór wyłączniko­wych, utratę medium chłodniczego SF6, drgań elementów konstrukcyjnych, temperatury zestyków oraz liczby operacji łączeniowych. Poniżej przedstawiono przykładowe metody diagnostyczne stoso­wane w inteligentnych sterownikach polowych [1].

Kontrola cewek sterujących wyłącznika i kontrola ciągłości obwodów sterowania 

 Utrata ciągłości obwodów sterowania lub uszkodzenie cewki otwierającej lub zamykającej jest jedną z najczęściej występują­cych awarii łącznika głównego. Awaria takiego typu może powstać przez wysunięcie kabla sterującego z zacisków mocujących bądź uszkodzenie cewki na skutek przepięć indukowanych w obwodzie. Na rys. 1 przedstawiono przykładowy, uproszczony schemat układu diagnostycznego ciągłości obwodu sterowania wyłącznika i kon­troli cewek. Standardowo w tego typu układach kontrolowane są napięcia na dwóch cewkach wyłączających (CW1, CW2) i jednej zamykającej (CZ).

Rysunek 1. Schemat układu diagnostycznego ciągłości odwodu sterowania i kontroli cewek wyłącznika.

Rys. 1. Schemat układu diagnostycznego ciągłości odwodu sterowania i kontroli cewek wyłącznika.

 Układ składa się ze sterowanego źródła prądowego ZP zasilanego z napięcia sterującego cewką wyłącznika Uz i układu pomiarowego napięcia PN. Diagnostyka stanu polega na oszacowaniu rezystancji cewki sterującej na podstawie pomiaru napięcia, jakie występuje na zaciskach cewki (CW1, CW2, CZ) przy załączonym źródle prą­dowym. Źródło prądowe załączane jest impulsowo na czas 50 ms w cyklach 20 s. Przykładowy przebieg sterowania źródłem prądo­wym ZP przedstawiono na rys. 2.

Rysunek 2. Przebieg czasowy sterowania źródła prądowego ZP.

Rys. 2. Przebieg czasowy sterowania źródła prądowego ZP.

 Oszacowanie uszkodzenia cewek polega na stwierdzeniu, czy mierzona rezystancja cewek mieści się w zadanych zakresach na podstawie pomiaru napięcia przy stałej wartości prądu pomiarowe­go. Jeżeli napięcie na cewce przy załączonym źródle prądowym jest niższe niż wartość Uk1 - należy uznać, że obwód sterowania jest zwarty. Powodem tego może być zwarta cewka lub zwarcie na przewodach sterujących. Jeżeli natomiast napięcie mieści się w za­kresie od Uk1 do Uk2 - należy uznać, że rezystancja cewki i obwo­dów sterujących mieszczą się w poprawnym zakresie rezystancji. W przypadku przekroczenia przez mierzone napięcie wartości Uk2 należy przyjąć, że obwód sterowania jest rozwarty. Graficzną interpretację metody przedstawiono na rys. 3. Poprawny zakres działania to:

  • UM - odpowiada 90% nominalnej wartości rezystancji cewki,
  • Uja~ odpowiada 110% nominalnej wartości rezystancji cewki.

Rysunek 3. Poziomy akceptacji poprawnego stanu napięć na cewkach wyłącznika.

Rys. 3. Poziomy akceptacji poprawnego stanu napięć na cewkach wyłącznika.

 

Pomiar ciśnienia gazu SF6 

Duża część łączników zwłaszcza na wysokie napięcia jako chło­dziwo do gaszenia łuku elektrycznego wykorzystuje gaz SF6. Pomiar ciśnienia w takim łączniku jest podstawową informacją diagnostycz­ną o stanie jego pracy. Spadek ciśnienia gazu SF6 poniżej wartości granicznej powoduje utratę zdolności gaszenia łuku elektrycznego przez komorę gaszeniową, skutkującą uszkodzeniem całego aparatu łączeniowego. Może to powodować dalsze rozprzestrzenianie awa­rii, a w konsekwencji - duże straty ekonomiczne. W celu przeciwdziałania takiej sytuacji wprowadza się pomiar ciśnienia gazu SF6 do sterownika polowego. Spadek wartości ciśnienia poniżej war­tości dopuszczalnej powoduje automatyczne otwarcie wyłącznika i ustawienie trwałej blokady ponownego załączenia. W większości przypadków stan ciśnienia wprowadzany jest do sterownika polo­wego jako sygnał dwustanowy, ale istnieją rozwiązania, w których pomiar dostarczany jest drogą analogową i w takim przypadku ist­nieje możliwość predykcyjnego wyznaczenia dopuszczalnego czasu eksploatacji łącznika [2,3].

Pomiar degradacji zestyków łącznika i prądu skumulowanego 

Każda operacja otwarcia obwodu prądowego przez wyłącznik powoduje powstanie łuku elektrycznego pomiędzy okładkami ze­styków łącznika [5]. Powstały łuk elektryczny ze względu na dużą energię obwodu rozłączanego powoduje:

  • erozję materiału i stopniowe zwiększenie wartości rezystancji przejściowej zestyku,
  • wzrost temperatury wydzielanej na zestyku,
  • pogorszenie własności izolacyjnych komory gaszeniowej,
  • rozproszenie wewnątrz komory gaszeniowej materiału zestyku, co prowadzi do dalszej degradacji elementów aparatu łączeniowego.

Wszystkie te skutki działania łuku elektrycznego powodują skró­cenie czasu eksploatacji wyłącznika. Dlatego istnieje konieczność diagnozowania stanu zużycia styków. Praktyczna kontrola stanu aparatu łączeniowego realizowana jest w czasie przeglądów serwisowych i/lub pomiarów kontrolnych pola rozdzielczego. Badanie takie polega na wysunięciu wózka z wyłącznikiem i podpięcie spe­cjalistycznej aparatury kontrolno-pomiarowej do elementów toru prądowego łącznika. Badania takiego typu wykonywane są w cyklu określonym przez producenta (np. raz w roku) lub przez użytkowni­ka - w zależności od intensywności operacji łączeniowych.

Innym sposobem oszacowania stopnia degradacji zestyków jest analityczne wyznaczenie stopnia erozji na podstawie analizy przebiegów prądowych w momencie otwierania obwodu prądowego przez łącznik. Producenci wyłączników podają charakterystykę przedstawiającą możliwe cykle łączeniowe w fiinkcji wyłączanego prądu obwodu (rys. 4). Ten sposób jest najczęściej implementowany w inteligentnych sterownikach polowych. Metoda ta pozwala na oszacowanie liczby pozostałych do wykonania cykli łączeniowych. Z wyprzedzeniem generowane jest ostrzeżenie o możliwości utraty zdolności łączeniowej łącznika.

Rysunek 4. Przykładowa charakterystyka liczby cykli operacyjnych wyłącznika SION3AE1 w funkcji prądu wyłączanego.

Rys. 4. Przykładowa charakterystyka liczby cykli operacyjnych
wyłącznika SION3AE1 w funkcji prądu wyłączanego.

Częstym rozwiązaniem jest łączenie tej metody z kontrolą prądu skumulowanego wyłącznika. W sterowniku polowym ustawiana jest blokada zamykania łącznika, gdy skumulowana wartość przekroczy nastawiony próg. Po przekroczeniu 90% nastawionego progu przez wartość skumulowaną wysyłane jest ostrzeżenie do użytkownika.

Pomiar czasów własnych wyłącznika 

Podobnie jak w przypadku degradacji zestyków każda operacja łą­czeniowa powoduje starzenie się elementów mechanicznych łącznika. Konsekwencją tego jest wydłużenie czasu otwarcia i niejednoczesności zamykania obwodów prądowych łącznika. W celu oszacowania, czy nie nastąpiło wydłużenie czasu własnego łącznika, wykonuje się analizę przebiegu prądu wyłączanego w funkcji czasu (rys. 5). Wyznacze­nie czasu otwarcia łącznika polega na oszacowaniu przedziału czasu od momentu podania sygnału sterującego na otwarcie (żądanie otwarcia) aż do momentu zaniku wartości prądu poniżej 1% / [4] (zanik prądu w otwieranym obwodzie). Maksymalny czas otwarcia t, wyznaczony na podstawie pomiarów dla każdej z faz, jest przekazywany do dalszej analizy wyznaczenia zużycia aparatu łączeniowego. W szacowaniu czasu otwarcia t należy uwzględnić czas ok. 6 ms, wynikający z przesunięcia fazowego między napięciami poszczególnych faz.

 Metoda pozwala oszacować stopień zużycia aparatu łączeniowego na podstawie porównania aktualnego czasu otwierania obwodów prą­dowych z podanym przez producenta czasem własnym wyłącznika.

Rysunek 5. Przykładowe przebiegi sygnałów pomiarowych dla operacji otwarcia łącznika

Rys. 5. Przykładowe przebiegi sygnałów pomiarowych dla operacji otwarcia łącznika

 

Detekcja zacięcia mechanizmów łącznika 

Na rys. 6. przedstawiono przykładowy przebieg prądu cewki otwie­rającej w przypadku mechanicznego uszkodzenia wyłącznika - zablokowanie mechanizmu kotwicy elektromagnesu. Dla porównania na rys. 7 przedstawiono poprawny przebieg prądu cewki otwierającej. Charakterystyczną cechą przebiegu prądu cewki otwierającej jest brak widocznego zapadu na zboczu narastającym prądu cewki, wynikającej z: wciągnięcia kotwicy elektromagnesu do środka cewki oraz zmiany długości drogi pola magnetycznego cewki otwierającej. Wykorzystując tą cechę elektromagnesu można jednoznacznie wyznaczyć przypadek zacięcia mechanizmów łącznika.

Przedstawione metody - pomiaru czasów własnych wyłącznika i de­tekcji zacięcia mechanizmów - najczęściej są implementowane łącznie w sterownikach polowych. Pozwala to na dalszą analizę stanu łącznika przez systemy ekspertowe i prognozowanie dalszego czasu eksploatacji.

Rysunek 6. Przykładowy przebieg prądu cewki otwierającej przy zablokowaniu kotwicy elektromagnesu

Rys. 6. Przykładowy przebieg prądu cewki otwierającej
przy zablokowaniu kotwicy elektromagnesu


Rysunek 7. Przykładowy przebieg prądu cewki otwierającej przy poprawnej operacji łączeniowej

Rys. 7. Przykładowy przebieg prądu cewki otwierającej przy poprawnej operacji łączeniowej


Rysunek 8. Schemat logiczny układu sterownia wyłącznikiem

Rys. 8. Schemat logiczny układu sterownia wyłącznikiem
(kliknij aby powiększyć)


Podsumowanie

Na rys. 8 przedstawiono schemat logiczny układu sterowania wy­łącznikiem z uwzględnionymi układami diagnostycznymi realizują­cymi wyżej wymienione metody [5,6]:

  • reg_coils_01_ - kontrola cewek sterujących wyłącznika i kontrola ciągłości obwodów sterowania,
  • cbd_times_01_ - pomiar czasów własnych wyłącznika,
  • cbd_icum_01_ - pomiar degradacji zestyków wyłącznika i prądu skumulowanego,
  • ctrl_cmd_switch_01_ - detekcja zacięcia mechanizmów łącznika,
  • wejścia interlock i trip_imp - pomiar ciśnienia gazu SFfi.

Oprócz wyżej wymienionych metod standardowo w sterowni­kach polowych stosuje się kontrolę prądu granicznego łącznika (CMP_GT3_01_) w celu niedopuszczenia wykonywania operacji ot­warcia obwodów prądowych przekraczających zdolności łączeniowe aparatu. W sposób pośredni do ochrony wyłącznika przyczyniają się również zabezpieczenia łukoochronne.

Coraz częściej układy sterowania wyłącznikiem są wyposażone w układ synchronizacji impulsów sterujących obwodami prądowymi z układem detekcji przejścia przez zero sygnałów prądowych. Takie rozwiązanie zapewnia ograniczenie energii łuku elektrycznego po­wstającego w chwili otwierania obwodu prądowego, co w znacznym stopniu zmniejsza erozję zestyków i przyczynia się do wydłużenia czasu eksploatacji aparatu.

 

LITERATURA:

[1] Gacek A., Książek L.: Modelowanie systemu automatyki stacji w standardzie IEC 61850. Elektronika 2010 nr 7

[2] Chrzaniuk H., Zybert P.: Próby zastosowania systemu eksperckiego w automatycz­nej analizie pracy wyłącznika. Elektronika 2011 nr 7

[3] Nowakowski A., Wlazło P.: System do e-diagnozowania rozdzielnic współpracują­cy z inteligentną siecią elektroenergetyczną - smart grid. Wiadomości Elektrotech­niczne 2011 nr 9

[4] Ślusarek B., Lisowiec A., Chudorliński J.: Metoda oceny stanu wyłącznika na pod­stawie spróbkowanych sygnałów elektrycznych. Mechanizacja i Automatyzacja Górnictwa 2009 nr 7

[5] Nowakowski A., Lisowiec A., Kołodziejczyk Z.: MV bay controller with integrated protection, power ąuality analysis and extended self-testing functions. llth Spanish-Portuguese Conference on Electrical Engineering, Hiszpania 2009

[6] Lisowiec A. et al.: New constructions of current and voltage transducers for MV switchgear. Elektronika 2010 nr 7

REKLAMA

Otrzymuj wiadomości z rynku elektrotechniki i informacje o nowościach produktowych bezpośrednio na swój adres e-mail.

Zapisz się
Administratorem danych osobowych jest Media Pakiet Sp. z o.o. z siedzibą w Białymstoku, adres: 15-617 Białystok ul. Nowosielska 50, @: biuro@elektroonline.pl. W Polityce Prywatności Administrator informuje o celu, okresie i podstawach prawnych przetwarzania danych osobowych, a także o prawach jakie przysługują osobom, których przetwarzane dane osobowe dotyczą, podmiotom którym Administrator może powierzyć do przetwarzania dane osobowe, oraz o zasadach zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych.
Komentarze (0)
Dodaj komentarz:  
Twój pseudonim: Zaloguj
Twój komentarz:
dodaj komentarz
$nbsp;
REKLAMA
Nasze serwisy:
elektrykapradnietyka.com
przegladelektryczny.pl
rynekelektroniki.pl
automatykairobotyka.pl
budowainfo.pl