Jak z sukcesami budować gospodarkę opartą na wiedzy?

Specyficzny model kariery naukowej, problem z przebiciem się patentów na rynek, bariery psychologiczne naukowców i przedsiębiorców, to tylko niektóre z przyczyn stosunkowo małej liczby polskich wynalazków i niskiej innowacyjności gospodarki. O tym, dlaczego polskie odkrycia nie trafiają na rynek dyskutowali uczestnicy jednego z paneli konferencji "Budujemy na wiedzy", zorganizowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego i TVN CNBC Biznes.

Jak wynika z materiałów zaprezentowanych przez TVN CNBC Biznes, na milion mieszkańców Polska zgłasza do Europejskiego Urzędu Patentowego cztery wynalazki. W krajach Unii Europejskiej wyprzedzają nas pod tym względem wszystkie kraje poza Rumunią. W 2006 roku rodzimi wynalazcy uzyskali w EUP 22 patenty, słoweńscy 32, węgierscy 49, a hiszpańscy 464. W dodatku, w polskim Urzędzie Patentowym zauważa się coraz mniejszą liczbę składanych zgłoszeń patentowych.

"Talenty, technologie i tożsamość to trzy elementy potrzebne do budowania nowoczesnej gospodarki" - powiedziała rozpoczynając konferencję prof. Barbara Kudrycka - Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Jak zauważyła, na razie Polska jest krajem "na dorobku", a żadnego biednego kraju nie stać na wydawanie ogromnych funduszy na wdrażanie nowych technologii. "Nie ma na to pieniędzy w krajowym budżecie, a i polski biznes nie jest tak bogaty, by inwestować swoje środki w innowacje" - przyznała.

Wyjaśniła, że do budowania społeczeństwa opartego na wiedzy jest również konieczna specjalistycznie wykształcona kadra. "Na razie ogólny wzrost liczby absolwentów nie przekłada się na jakość absolwenta" - powiedziała minister.

Jej zdaniem, receptą na nadgonienie przez Polskę straconego czasu jest określenie specjalizacji, w której będziemy mieli szanse i możliwości na odniesienie sukcesu. Przykładem może być Słowacja, której domeną jest przemysł farmaceutyczny albo Finlandia, znana m.in. z telefonii komórkowej. "Rząd może zaproponować inwestowanie w strategiczne obszary, w których mamy szanse na osiągnięcie naukowego i komercyjnego sukcesu, a potem obserwować, co z tych inwestycji wyniknie" - mówiła minister.

Zdaniem prof. Ryszarda Tadeusiewicza z Akademii Górniczo-Hutniczej, statystyki uzyskiwanych patentów nie oddają do końca stanu rodzimej innowacyjności. Jak wyjaśniał, coraz częściej badania naukowe są prowadzone w międzynarodowych zespołach. Jeśli efektem tej współpracy są wynalazki, to zazwyczaj nie rejestruje się ich w polskim urzędzie patentowym. "Jeśli przejrzymy spisy nazwisk autorów wynalazków opatentowanych w USA, to znajdziemy wśród nich wielu Polaków" - mówił prof. Tadeusiewicz.

Prezes Pomorskiej Strefy Ekonomicznej (PSE), Teresa Kamińska zauważyła, że Polska ma bardzo dużo małych, innowacyjnych firm, które nie są w stanie same +przebić się+ na rynek ze swoimi innowacjami. By to zrobić potrzebują dużego - najczęściej zagranicznego - partnera. "Nawet, jeśli firma ma dobry produkt, to sprzedaje go korporacjom zagranicznym, a to również +nie idzie+ na konto polskiej innowacyjności" - powiedziała prezes PSE.

Według prof. Tadeusiewicza, również specyficzny model kariery naukowej powoduje, że części wynalazków nie można poddać procedurom patentowym. "W karierze naukowej bardzo liczy się liczba publikacji naukowych. W związku z tym, każdy badacz, który coś osiągnie lub odkryje, chce to jak najszybciej opublikować w znanych pismach np. z tzw. Listy Filadelfijskiej. Tymczasem opublikowany wynalazek nie nadaje się już do patentowania" - mówił prof. Tadeusiewicz.

Zdaniem minister Kudryckiej, na uczelniach - szczególnie na uniwersytetach - już widać zmiany w sposobie patrzenia na naukę. "Na uniwersytecie Jagiellońskim w ciągu dwóch lat czterokrotnie wzrosła liczba uzyskiwanych patentów" - zaznaczyła minister.

Prof. Jan Lubiński prezes firmy Read Gene i jeden z najbardziej znanych genetyków w Polsce, podkreślił, że dla polskiej nauki charakterystyczny jest brak nacisku na prace badawcze o charakterze wdrożeniowym. "Należy stworzyć taki system, by projekty wdrożeniowe ubiegające się o dofinansowanie, oceniały osoby, które już coś w swoim życiu wdrożyły" - zauważył.

Uczestnicy debaty zwracali również uwagę na rolę Parków Naukowo-Technologicznych. Prezes PSE, Teresa Kamińska wyjaśniła, że skoro coraz częściej powoływane są międzyuczelniane zespoły badawcze, to konieczne jest powstawanie infrastruktury badawczej niezależnej od uczelni. Tym bardziej, że uczelnie często zamykają się w swoich własnych ścianach.

Jednocześnie podkreślano, że powstające Parki, które małym firmom udostępniają np. powierzchnie biurowe czy pomoc prawną, powinny być tylko etapem przejściowym dla młodych innowacyjnych firm.

Prof. Tadeusiewicz zaznaczył, że choć myśl, z której rodzi się wynalazek powstaje na uczelni czy w Inkubatorze Przedsiębiorczości, to w pewnym momencie trzeba się od tych instytucji oderwać. "Wynalazek powinien wyjść z uczelni i zmierzyć się z konkurencją" - przekonywał naukowiec.